Drewniana więźba dachowa, zwłaszcza wykonana z nie wysuszonego drewna, po długich latach użytkowania często ulega deformacji. Na skutek zsychania się drewna złącza rozluzowują się i wymagają wzmocnienia lub uszczelnienia. 0 naprawie niektórych elementów więźby dachowej pisaliśmy już . Poniżej przedstawiamy sposoby naprawy lub wzmocnienia innych, narażonych na uszkodzenia miejsc.
Do naprawy drewnianej więźby dachowej należy stosować drewno suche, impregnowane, bez dużych sęków, śladów sinizny oraz drewno nie uszkodzone przez owady.
Najczęściej występujące uszkodzenia elementów drewnianej więźby dachowej to:
♦ butwienie dolnych końców krokwi, złączy oraz deskowania (poszycia),
♦ rozluzowanie się złączy,
♦ ugięcia krokwi.
Osłabione, zbutwiałe dolne końce krokwi można wzmocnić (po uprzednim usunięciu warstwy zniszczonego drewna i ociosaniu krokwi), przybijając z obu stron nakładki z desek (nadbitki) grubości 35-50 mm i szerokości równej szerokości krokwi. Bardzo zniszczone końce krokwi należy usunąć, a uszkodzony odcinek zastąpić nowym elementem (sztukówką), łącząc go z zachowaną częścią krokwi na zakład zwykły, nie krótszy niż dwie grubości krokwi. Tak dopasowaną sztukówkę wzmacnia się gwoździami, śrubami i klamrami. Gdy konieczne jest odciążenie krokwi – na czas naprawy lub na stałe (na przykład przy ciężkim pokryciu dachowym) – połączenia te należy dodatkowo wzmocnić podporami.
Gdy krokiew jest zniszczona tak, że nie nadaje się już do naprawy, należy wymienić ją w całości. Najpierw podpiera się łaty – umieszczając podporę z jednej strony przeznaczonej do usunięcia krokwi. Następnie wystające z łat lub desek gwoździe należy obciąć równo z powierzchnią elementów, uważając, aby nie naruszyć pokrycia. Po ustawieniu nowej krokwi mocuje się do niej – przy użyciu drutu – łaty, zawijając jeden koniec drutu na wkręt wkręcony w koniec łaty, a drugi na gwóźdź wbity w krokiew. Wkręty wkręcamy w deskowanie od dołu. Nie należy zamiast wkrętów używać gwoździ, gdyż w czasie wbijania łatwo można uszkodzić pokrycie.
Odkształcającą się więźbę dachową o konstrukcji krokwiowo-jętkowej usztywnia się przybijając do krokwi wiatrownice (deski grubości co najmniej 25 mm i szerokości 10-15 cm). W każde połączenie deski z krokwią wbija się po dwa gwoździe. Wiatrownice umieszcza się pod i nad jętkami albo tylko nad jętkami pod kątem 35-45° do poziomu. Długość wiatrownic powinna być taka, aby łączyły one co najmniej trzy krokwie.
Więźbę dachową o konstrukcji płatwiowo-kleszczowej wzmacnia się w kierunku podłużnym, przybijając pod kątem 45° do pionu miecze. Jeden koniec mocuje się do słupa, drugi do płatwi. Dolny koniec miecza powinien opierać się o przybitą do słupa nakładkę. Miecze mogą być przybite z jednej lub z obu stron słupa. Wykonuje się je z desek grubości nie mniejszej niż 32 mm i szerokości 10 cm. Często zdarza się zbyt duże ugięcie kalenicy dachowej spowodowane dużymi ugięciami krokwi. Przyczyną tego zjawiska może być nadmierne obciążenie krokwi pokryciem, długie zaleganie śniegu lub zmiana pokrycia z lekkiego na cięższe. W tym wypadku – jeżeli krokwie nie uległy innym uszkodzeniom – można kalenicę wyrównać za pomocą dodatkowej podpartej płatwi.
Osłabione złącze jętka-krokiew wzmacnia się, przybijając z obu stron złącza nakładki z desek grubości co najmniej 25 mm, używając gwoździ długości równej trzykrotnej grubości nakładki. Ponadto pod nakładki od strony poddasza należy przybić podpórkę – nakładkę podpierającą jętkę.
Często, przy zbyt szerokim rozstawie krokwi, zdarzają się ugięcia łat lub deskowania. Ugięcie takie usuwa się podpierając konstrukcję na całej wysokości połaci dodatkową krokwią.
Zniszczone pojedyncze odcinki łat lub desek można wymienić na nowe bez rozbiórki pokrycia. Wystarczy usunąć zniszczone łaty czy deski tuż przy krokwi, np. za pomocą piły płatnicy albo dłuta, uważając, aby nie uszkodzić pokrycia dachowego. Następnie należy uciąć nowe odcinki łat lub desek takiej długości, aby można je było umieścić między krokwiami w miejscu wyciętych. Tak przygotowane odcinki łat lub desek po przybiciu do listew trzeba wstawić między krokwie w miejscu usuniętych i przybić do krokwi. W wypadku pokrycia z papy, nowe deski przed umieszczeniem między krokwiami należy posmarować lepikiem.
Rozluzowanie złącza w więźbie dachowej następuje przeważnie na skutek wykonania jej z wilgotnego drewna. Drewno wysycha, kurczy się i tworzy szczeliny w złączach. Naprawa tego rodzaju uszkodzeń polega przede wszystkim na dobiciu wystających gwoździ, dokręceniu nakrętek na śrubach oraz wprawieniu wstawek lub klinów.